เมื่อเจ้าหน้าที่ทำละเมิด

เมื่อตะกี้นั่งดูข่าวไอทีวี พร้อมๆกับการทานมื้อเย็น โชคดีที่รสมือแม่ผมมันอร่อยเหลือหลาย มิฉะนั้นอาจจะพาลกินไม่ลง

แม่ลูกคู่หนึ่งประสบอุบัติเหตุถูกรถยนต์ชน เมื่อนานหลายปีมาแล้ว จากอุบัติเหตุครั้งนั้นส่งผลให้เธอต้องกำพร้าแม่ และต้องใช้ชีวิตอยู่กับพ่อบุญธรรม

ทางฝั่งผู้ก่อเหตุศาลแพ่งพิพากษาให้รับผิดชอบชดใช้ค่าเสียหายให้เธอเป็นจำนวนห้าแสนบาท แต่ด้วยความที่ตอนนั้นเธอยังเป็นผู้เยาว์ ประกอบกับ ไม่มีผู้ใช้อำนาจปกครองแล้วตามกฎหมายเนื่องจากแม่ของเธอเสียชีวิตในอุบัติเหตุครั้งนั้น (เนื้อหาในข่าวไม่บอกว่า พ่อแท้ๆของเธออยู่ไหน และสำหรับพ่อบุญธรรมของเธอ ผมว่าน่าจะหมายถึง "พ่อเลี้ยง" หรือสามีใหม่แม่เธอมากกว่า ที่จะเป็นบิดาบุญธรรมตามกฎหมาย เพราะไม่งั้นก็คงเป็นบิดาบุญธรรมของเธอนี่แหล่ะที่ใช้อำนาจปกครองได้ และไม่ปรากฏว่ามีญาติพี่น้อง ที่พอจะขอให้ศาลตั้งเป็นผู้ปกครอง ได้อีกหรือเปล่า) สถานพินิจในจังหวัดที่เป็นภูมิลำเนาของเธอจึงต้องเป็นผู้ดูแลเงินก้อนนั้นแทนเธอ (เห็นว่าเป็นไปตามที่กฎหมายกำหนด แต่ขออภัยจริงๆผมยังนึกไม่ออกว่ากฎหมายไหน อาจจะเป็นกฎหมายที่เกี่ยวกับสถานพินิจ ติดไว้ก่อนแล้วจะหาข้อมูลมาเสริมครับ) และวางกำหนดการเบิกจ่ายไว้ ให้เธอเบิกจ่ายได้ไม่เกินเดือนละ 2,500 บาท โดยจะต้องมีการตรวจสอบและอนุมัติจากเจ้าหน้าที่มากมาย

และมีการแต่งตั้งเจ้าหน้าที่บุคคลหนึ่งเป็นผู้ดูแลการเบิกจ่ายเงินก้อนนี้แก่เธอ

การเบิกจ่ายดำเนินเรื่อยมาหลายปี จากห้าแสน เหลือสองแสน

จากนั้นเป็นต้นไป สถานพินิจปฏิเสธการเบิกจ่ายให้เธอ โดยอ้างเหตุว่า

“เงินสองแสนที่เหลือนั้น เจ้าหน้าที่ที่ดูแลเงินให้เธอผู้นั้น เบียดบังเอาไปพร้อมกับเงินของเด็กอีก 6 ราย หนีไปกับสายลมแล้วเรียบร้อย”

ทางหน่วยงานต้นสังกัด ได้ตั้งกรรมการสอบ และมีมติว่า

“เนื่องจากเป็นการกระทำผิดอาญา ซึ่งเป็นความผิดโดยส่วนตัว จึงไม่มีการชดใช้เงินจำนวนดังกล่าว แต่เสนอให้เธอ ไปดำเนินการฟ้องเจ้าหน้าที่ผู้นั้นเป็นการส่วนตัวด้วยตนเอง”

……………….

เธอต้องดั้งด้นมาร้องเรียนต่อคณะกรรมการสิทธิมนุษยชน จนเป็นข่าวให้ผมนั่งดูพร้อมกับมื้อเย็นของผม

พาลให้ต่อมสงสัยผมทำงาน ว่า เหตุใดจึงไม่มีการชดใช้จากหน่วยงานต้นสังกัด เนื่องจากเป็นการกระทำละเมิดของเจ้าหน้าที่ของตน แต่ดันเลี่ยงให้เธอไปเรียกร้องจากเจ้าหน้าที่ผู้นั้นเอาเอง ซึ่งก็ไม่รู้แล้วว่าไปซุกซ่อนอยู่ที่ไหน และไม่แน่ว่า จะได้รับการชดใช้เมื่อใด และ เท่าไหร่

ถ้าผมจำไม่ผิด เคยมีหนังสือจากสำนักงานอัยการสูงสุดส่งเวียนมาที่สำนักงานการตรวจเงินแผ่นดิน ว่า “กรณีข้าราชการหรือเจ้าหน้าที่ประพฤติทุจริตต่อหน้าที่จนก่อให้เกิดความเสียหายขึ้นนั้น ไม่อยู่ในขอบเขตของพระราชบัญญัติละเมิดเจ้าหน้าที่ เนื่องจากการทุจริตนั้นไม่ถือได้ว่าเป็นการปฏิบัติหน้าที่”

นั่นหมายความว่า หากเจ้าหน้าที่ทุจริตต่อตำแหน่งหน้าที่เสียแล้ว ผู้เสียหายต้องดำเนินการทางแพ่งเพื่อเรียกให้เจ้าหน้าที่ผู้นั้นชดใช้ความเสียหายเอง

ผมเข้าใจว่า สำนักงานอัยการสูงสุดคงเห็นว่า หากปล่อยให้มีการใช้มาตรการต่างๆในกฎหมายดังกล่าว อาจก่อให้เกิดความไม่เหมาะสม เนื่องจากพระราชบัญญัติฉบับนี้ มีมาตรการที่เป็นคุณประโยชน์ต่อเจ้าหน้าที่ผู้กระทำละเมิดมากมาย ทั้งนี้ไม่ว่าจะเป็น การไล่เบี้ยโดยคำนึงถึงความร้ายแรงของความผิด และตำแหน่งหน้าที่ของเจ้าหน้าที่โดยอาจจะไม่ต้องไล่เบี้ยตามความเสียหายที่แท้จริงก็ได้ และอาจจะให้ผ่อนชำระได้อีกต่างหาก โดยเฉพาะกรณีการทุจริตยักยอกเงินหลวง แต่การที่ท่านดันเหมารวมหมดว่า หากเป็นการทุจริตอันเป็นความผิดอาญานี่ถือเป็นเรื่องส่วนตัวหาใช่เป็นการกระทำตามหน้าที่นั้น มันอาจจะกระทบชิ่งไปถึงกรณีที่เจ้าหน้าที่ทุจริตแต่ความเสียหายกระเด็นไปถึงบุคคลภายนอกเหมือนดังกรณีนี้

ท่านคงลืมไปว่า เจตนารมณ์ของกฎหมายฉบับนี้นอกจากจะออกมาเพื่อปกป้องเจ้าหน้าที่ เพื่อให้เจ้าหน้าที่ของรัฐกระทำการตามอำนาจหน้าที่ได้อย่างไม่ห่วงหน้าพะวงหลัง ทั้งนี้เนื่องจาก การปฏิบัติหน้าที่ของเจ้าหน้าที่ของรัฐนั้น ถูกพันธนาการ ไว้ด้วยกฎหมาย กฎระเบียบ ข้อบังคับ มติคณะรัฐมนตรี วินัยข้าราชการ หนังสือสั่งการ ฯลฯ มากมาย บานตะเกียง เรียกได้ว่า ขยับไปทางไหน ก็มีความเสี่ยงที่จะละเมิดกฎอันหยุมหยิมได้เสมอ รวมทั้งในบางกรณีอาจเสี่ยงที่ต้องก่อให้เกิดความเสียหายให้แก่บุคคลภายนอกด้วย ดังนั้น หากการปฏิบัติหน้าที่ของเจ้าหน้าที่นั้น ก่อให้เกิดความเสียหายให้แก่หน่วยงานของรัฐเอง หรือบุคคลภายนอก หากความเสียหายนั้น ไม่ได้เกิดจากความจงใจ หรือถึงขั้นประมาทเลินเล่ออย่างร้ายแรงแล้วล่ะก็ หน่วยงานของรัฐต้นสังกัดจะรับผิดชอบชดใช้ให้ โดยไม่มีการไล่เบี้ยเอาคืนทีหลังจากเจ้าหน้าที่ผู้นั้นแต่อย่างใด

หากสังเกตดูจะพบว่า นอกจากมาตรการในการปกป้องเจ้าหน้าที่ของรัฐดังกล่าวแล้ว กฎหมายยังมีเจตนารมณ์เพื่อคุ้มครองบุคคลภายนอกผู้เสียหายจากการกระทำละเมิดของเจ้าหน้าที่ ให้ได้รับการชดใช้อย่างรวดเร็วและเต็มเม็ดเต็มหน่วยด้วย เนื่องจาก หากไปฟ้องร้องกับเจ้าหน้าที่ผู้นั้นเอง ไหนจะต้องเสียเวลาขึ้นศาล ไหนจะต้องเสียค่าทนายและค่าธรรมเนียมศาลจิปาถะ แถมแม้จะชนะ แต่จะเอาแน่เอานอนอะไรกับเงินเดือนข้าราชการ โอกาสที่จะได้รับการชดใช้เต็มความเสียหายนี่ ผมว่า ให้กระเด้าลมแดงของผมเถลิงแชมป์ยุโรปสองสมัยซ้อนในปีหน้ายังง่ายกว่า เช่นนี้เอง หน่วยงานของรัฐจึงต้องลงมาชดใช้ความเสียหายให้ แล้วไปไล่เบี้ยเอากับเจ้าหน้าที่ผู้กระทำละเมิดทีหลัง (ถ้าร้ายแรงขนาดจงใจทำละเมิด หรือประมาทเลินเล่ออย่างร้ายแรง)

ซึ่งก็เป็นแนวคิดเดียวกันกับ การชดใช้ความเสียหายโดยนายจ้างเพื่อการกระทำละเมิดของลูกจ้าง ในการปฏิบัติหน้าที่ตามทางการที่จ้างนั้น ทั้งนี้ก็เพื่อคุ้มครองผู้เสียหายเช่นกัน หากไปปล่อยให้ไปเรียกเอากับลูกจ้าง ผมว่าเหงือกแห้งตายพอดี แถมยังเป็นแนวคิดให้นายจ้างลงมาร่วมรับผิด เนื่องจากอย่างน้อยลูกจ้างเองที่ทำละเมิดนั้นก็ทำไปในทางการที่จ้าง เพื่อประโยชน์ของนายจ้าง และถ้าคิดลึกกว่านั้น ก็อาจจะเป็นความผิดของนายจ้างเอง ที่บกพร่องเลือกลูกจ้างสะเพร่าเข้ามาทำงาน (แต่กฎหมายดันให้นายจ้างไล่เบี้ยได้เต็มจำนวนที่ตนชดใช้ไป ทั้งๆที่หากคิดในแง่ว่าอาจจะเป็นความบกพร่องในการคัดคนเข้าทำงาน ก็น่าจะให้ไล่ได้แค่บางส่วน)

เมื่อคิดได้อย่างนี้แล้ว

น่าสงสัยว่า หากทุกหน่วยงานปฏิบัติตามหนังสือเวียนของสำนักงานอัยการสูงสุดฉบับนั้นอย่างเคร่งครัดแล้วล่ะก็

มันยังจะสมเจตนารมณ์ของพระราชบัญญัติความรับผิดทางละเมิดของเจ้าหน้าที่ ในด้านของการคุ้มครองบุคคลภายนอกผู้ถูกละเมิดจากการปฏิบัติหน้าที่ของเจ้าหน้าที่ของรัฐ หรือไม่

รบกวนท่านผู้รู้ช่วยแถลงไขทีเถิดครับ

นึกว่าเอาบุญ